Waarom maken sommige bomen het bont?

12-11-2017

Heel decoratief zijn ze, bonte bladeren. Witte patronen op een groen blad. Daarom zijn ze geliefd als kamerplanten. Bomen en struiken met bonte bladeren komen minder voor dan kruiden, maar ze zijn er wel. Bijvoorbeeld hulst, esdoorn, tulpenboom (bomen) en Aucuba, liguster, lavendel, kardinaalsmuts (struiken) hebben bontbladige variëteiten. Het is de vraag, waarom ze bontbladig zijn en niet “normaal” groen.

Meestal wordt de eigenschap “bont” als negatief beschreven. Het zou het gevolg zijn van een schadelijke mutatie, die de vorming van bladgroen in bepaalde bladlagen verhindert. Of er wordt als alternatieve verklaring gewezen op een gebrek aan magnesium of barium in de bodem. Zonder uitzondering wordt aangenomen, dat bontbladige planten langzamer groeien. Discussie gesloten wegens de overtuigende logica?

Misschien ligt de zaak genuanceerder. Want Aucuba-struiken zijn niet bepaald langzame groeiers. En bij alle bontbladige houtige gewassen (vooral bij Aucuba is dat evident) zijn bladeren aan de zonzijde meer gevlekt dan aan de schaduwzijde. Dit lijkt de aanwezigheid van een mutatie te weerspreken (of niet, waarover later), omdat dan alle bladeren in gelijke mate gevlekt zouden moeten zijn. Het is ook in tegenspraak met het feit, dat licht de vorming van bladgroen bevordert en de bladeren aan de zonzijde groener zouden moeten zijn.

Wetenschappelijke Box 1. Het best is het effect van licht te zien bij het onderscheid tussen groene (met licht) en witte asperges (zonder licht). En bij delen van wortels (bospeen), bollen (uien) of wortelknollen (aardappelen), die boven de grond uitsteken en groen worden wegens blootstelling aan licht.

Misschien is er daarom iets anders in het spel. Wellicht probeert de plant zich tegen de inwerking van te veel licht te weren door middel van witte vlekken. Hoezo dat, terwijl net de stimulerende werking van licht op bladgroenvorming benadrukt is? De redenering is als volgt. Hoe meer licht er op een blad valt, des te meer fotosyntheseproducten (meestal suikers) worden er gefabriceerd. Overproductie van suikers kan schadelijk zijn, als een blad niet de mogelijkheid heeft ze af te voeren of als onoplosbaar zetmeel op te slaan. Dan kan het blad naar een ander redmiddel grijpen door delen van het blad te “ontgroenen”. Twee vliegen in een klap, er worden minder suikers geproduceerd en meer suikers kunnen in de witte delen worden opgeslagen. Aan de schaduwzijde van de plant is de kans op overproductie geringer en is de noodzaak om witte vlekken te vormen geringer. Misschien is het toch een mutatie, die alleen in licht geactiveerd wordt. Wie zal het zeggen?