Vallende Bladeren. Wat gaat er aan bladval vooraf? - II

29-10-2017

Bladval is geen kwestie van toeval, waarbij dode bladeren bruusk door windvlagen van de boom gerukt worden, maar een haast militair georganiseerde operatie. In de bladeren van loofbomen (“deciduous” trees in het engels; deciduous betekent “dropping of the part that is no longer needed”) stimuleert de afnemende daglengte de productie van het plantenhormoon abscisinezuur. Onder invloed van dit hormoon wordt tussen de cellen op de grens van bladsteel en tak een kurklaagje gevormd.

Inmiddels worden de bladcellen geprogrammeerd afgebroken volgens een “programmed cell death”, waarin oxydanten (agressieve zuurstofradicalen) een sleutelrol spelen. De bladgroenkorrels (zie Wetenschappelijke Box 1 voor nadere uitleg) vallen uiteen, evenals de kern en alle andere onderdelen van de cellen. Zo worden alle bruikbare en oplosbare bouwstenen via nerven en bladsteel afgevoerd naar takken en stam, waar ze in provisiekasten in de vorm van zetmeelkorrels, vetblaasjes en eiwitlichaampjes blijven opgeslagen tijdens de winter.

Box 1 In chloroplasten (bladgroenkorrels) worden suikers gemaakt uit koolzuur en water middels gebruik van lichtenergie in het chlorofyl (bladgroen). De reactie wordt fotosynthese genoemd. Een bijproduct van de suikerproductie is zuurstof, dat voor ons en alle dieren een levensbehoefte is. Wegvangen van koolzuur is het meest probate en natuurlijke middel tegen het broeikaseffect. Fotosynthese staat dus centraal in de energievoorziening van organismen.

Bij de fotosynthese worden als nevenproduct oxydanten gevormd, die chemisch agressief zijn en onder meer eiwitten en DNA aantasten. De oxydanten worden in de chloroplasten ontgift door caroteen. Interessant is, dat caroteen een chemische verwant is van vitamine C, dat oxydanten in ons lichaam wegvangt, waardoor o.a. scheurbuik bestreden wordt. Een teveel aan oxydanten wordt bij mensen gezien als de oorzaak van vormen van kanker.

Als eerste wordt in de herfst het chlorofyl in de bladcellen afgebroken. Opbouw van chlorofyl vereist veel energie en daarom wordt de opslag van deze bouwstenen als eerste veilig gesteld. Door chlorofylafbraak worden de pigmenten xanthofyl en caroteen zichtbaar, die ook in de bladgroenkorrels zitten, maar tevoren door de groene uitstraling van het bladgroen gemaskeerd werden. De pigmenten dienen er normaliter voor om de golflengte van binnenvallende licht geschikt te maken voor de activatie van bladgroen. Zoals gezegd ontgift caroteen bovendien oxydanten. Caroteen is oranje (o.a. worteltjes), maar kan door enkele omzettingen rood worden (o.a. paprika en tomaat); xanthofyl (o.a. gele paprika, appels, pruimen) is geel.