Vallende Bladeren. Herfstkleuren. - III

02-11-2017

Het bladgroen maskeerde meer dan de pigmenten in de bladgroenkorrels. Het verdwijnen van de groene kleur maakt ook - indien aanwezig - anthocyaan zichtbaar, dat meestal een paarsig rode kleur bezit (de kleur van rode kool en druiven). Anthocyaan huist niet in chloroplasten, maar in een vochtblaas in de plantencel, die voor opslag van afvalstoffen en reservevoedsel dient. De kleur van anthocyaan is afhankelijk van de zuurgraad (in een zuur milieu rood, in een alkalisch milieu blauw) en is mede verantwoordelijk voor de kleur van bloembladeren. Anthocyaan is een bestanddeel van het “beroemde” lakmoes, dat voortleeft in het woord lakmoesproef, dat dus eigenlijk een zuurgraadproef betekent. Anthocyaan en zijn chemische verwanten staan bekend als krachtige ontgifters van oxydanten.

De drie kleurstoffen (caroteen, xanthofyl, anthocyaan in verschillende verhoudingen per boomsoort) bepalen samen de verkleuring van herfstbladeren. Hun aanmaak staat onder invloed van milieufactoren. De aanmaak van anthocyaan wordt gestimuleerd door lage temperaturen (geen vorst!!). Bij lage temperatuur worden stoffen, waaronder de suikers langzamer uit het blad afgevoerd en het suikergehalte stijgt bijgevolg. Een verhoogde suikerconcentratie in het blad veroorzaakt een hogere anthocyaansynthese. Het idee erachter is, dat door de verhoogde aanmaak van caroteen en anthocyaan oxydanten beter weggevangen worden. Met als gevolg, dat de celafbraak vertraagd wordt en de tijd, die voor afvoer van voedingstoffen naar de stam beschikbaar is, verlengd wordt. Dezelfde redenering geldt voor de werking van caroteen, waarvan de aanmaak eveneens door kou gestimuleerd wordt in de herfst.

Volgens de “beschermingstheorie” worden de afvoerperiode van chemische bouwstenen bij sterk gekleurde bladeren en de levensduur van het blad verlengd. In tegenstelling tot bruine bladeren, is een gekleurd blad nog niet afgestorven. Dat kun je bij aanraking voelen. Een ander gevolg is, dat in een koude herfst de bladeren intenser gekleurd zijn. Hetzelfde geldt voor de invloed van neerslag. Regenval stimuleert de verkleuring. Tijdens een natte en koude herfst zijn de herfstkleuren dus veel intenser dan in een droge en warme herfst. Bij de meeste inheemse loofbomen worden de bladeren eerst geel en daarna bruin. Dan waren er nauwelijks caroteen en geen anthocyaan in het verouderende blad. Bij een naaldboom met bladval (Larix) worden de naalden eveneens geel voor hun val.

Als het blad ontdaan is van de voedingsstoffen, blijft het bruine bladskelet over. Het bladskelet bestaat voornamelijk uit stevige celwanden, die ervoor gezorgd hebben, dat het blad aan de boom bleef openstaan als een paraplu, gesteund door de nerven als baleinen. Zo’n 60% van de bouwstoffen is naar de boom teruggevoerd op het moment, dat het blad valt. De rest blijft in het bladskelet achter. Door wind wordt de bladsteel van de tak afgescheurd precies langs de kurklaag. De kurklaag verhindert verdere verdamping tijdens de winter en het binnendringen van infecties. Sommige bladeren, zoals bij enige eikenvariëteiten, vallen eerst na de winter af. Dan is het kurklaagje aan het begin van de winter nog niet klaar.