Kerstboom & Co. O denneboom, o denneboom I

05-12-2017

De gewoonte om een kerstboom in huis te halen is in Nederland niet zo vreselijk oud (ca 1850, 6-7 generaties terug) en is uit de Elzas overgewaaid, waar dit gebruik vanaf de late middeleeuwen in zwang was. Het gaat met grote zekerheid terug op de viering van de zonnewende, waarbij vreugdevuren en groene bomen pasten. Vanaf de middeleeuwen werden de bomen buiten versierd met kaarsen om in latere eeuwen naar binnen te verhuizen. De kerstoom verenigt de symboliek van de groene boom met het ontstaan van nieuw leven. Een kale boom of een boom met verwelkende bladeren is geen aanbeveling in deze context. Vandaar dat met kerstmis een groene boom vereist is.

Binnenkort is het zover: dan begint de gezelligste tijd van het jaar, als we de commercie mogen geloven. Centraal in de knusheidsbeleving staat dus de kerstboom, die op een prominente plek in het huis troont. Als het even kan, wordt buiten een tweede opgesteld ten einde nog meer gezelligheid en welstand uit te stralen. De boom wordt bij voorkeur rond Sinterklaastijd aangeschaft. Anders zijn de mooiste exemplaren weg! Het wordt op de koop toe genomen, dat men tegen kerstmis door een naaldendek waadt en dat de boom noodgedwongen na Tweede Kerstdag uit het huis verbannen wordt.

Het voornaamste criterium voor keuze van een boom is dus “de naalden moeten er zo lang mogelijk aan blijven zitten”. Onze klassieke kerstboom, - die om schoolmeesterachtig de puntjes op de i te zetten geen den (Pinus), maar een spar (Picea) is -, is nauwelijks goed genoeg om aan onze torenhoge eisen te voldoen. Picea abies, de fijnspar, is relatief goedkoop, omdat de soort sneller groeit dan de andere kerstbomen, maar zijn naalden vallen snel en overvloedig. Betere keuzes wat betreft naaldval zijn Picea omorika (Servische spar) of nog beter Picea pungens (blauwspar). Zij zijn wel duurder. Als het om de prijs gaat, spant Abies nordmanniana (de Nordmannspar, die tot de zilversparren behoort) meestal de kroon. Deze soort wordt voornamelijk uit Denemarken ingevoerd en groeit twee maal zo langzaam als Picea abies. Ondanks de exorbitante prijzen wordt de Nordmannspar steeds populairder. De naalden hebben een langer leven én ze hebben stompe en geen prikkende naalden zoals Picea. Ook een voordeel.

Praktische en/of idealistische mensen kopen een boom met wortelkluit. De veronderstelling daarbij is, dat de boom zijn naalden nauwelijks verliest en/of later in de tuin geplant kan worden. Hoe reëel zijn deze ideeën? Zelfs als de verwachting ingelost wordt, dat de boom zijn verblijf binnen overleeft, moet je wel een erg grote tuin hebben om enige grote naaldbomen, die veel vocht onttrekken en licht wegnemen, te tolereren. Er is een grote kans, dat bomen met kluit net zo snel verdorren als bomen zonder. Bij het oogsten van de bomen worden de wortels inclusief de haarwortels, die grotendeels verantwoordelijk zijn voor de wateropname, afgehakt om een kluit van aanvaardbare omvang te krijgen. Daarmee is de boom ten dode opgeschreven, tenzij de boom geprepareerd was door elk jaar voorzichtig een geul rond de stam te graven, zodat de haarwortels in het verlengde van de stam geconcentreerd worden.

Het is verstandig om de boom te laten acclimatiseren na een verblijf zonder wortels in de buitenlucht. Dus eerst een paar dagen in een koele ruimte (10 tot 15 graden) zetten, alvorens hem aan de klimaatstress van de huiskamer bloot te stellen. Op de vraag, of water geven zinvol is en de naaldval vertraagt, is het antwoord ja. De transportkanalen voor water zijn nog deels intact. Het is aan te raden om, indien mogelijk, een stuk stam af te zagen. In het onderste deel van de stam zijn veel kanalen vol met lucht gezogen, waardoor watertransport onmogelijk geworden is. Dat stuk wordt verwijderd door afzagen.